Od siedmiu wieków na wzgórzu nad Nogatem stoi Zamek Malborski - pomnik kunsztu średniowiecznych budowniczych. Monumentalna gotycka budowla do dziś zdumiewa i zachwyca surowością kształtów, chłodem sal zamkowych, tajemniczością przejść, głębokością fos i rozpiętością grubych murów obronnych. Siedem wieków burzliwej historii kryje w sobie Zamek. W drugiej połowie trzynastego wieku bracia zakonu rycerskiego, zwani krzyżakami, wybrali wzgórze nad Nogatem na nową siedzibę swego zakonu. Początkowo budowano zamek na siedzibę konwentu (Zamek Wysoki). Powstająca budowla stała się domem zakonnym i twierdzą, a od XIV wieku stolicą państwa krzyżackiego. Wówczas przystąpiono do budowy nowego zamku o charakterze reprezentacyjnym (Zamek Średni), w skład którego wchodził pałac wielkich mistrzów, wielki refektarz, komnaty gościnne i pomieszczenia recepcyjne.
Rozbudowano i urządzono Przedzamcze, gdzie miejsce znalazły zabudowania gospodarcze Karwan, ludwisarnia, itp. Zespół zamkowy o powierzchni około 20 hektarów spinają potężne mury, okalają fosy, a wielkie bramy, baszty i wieże bronią dostępu do twierdzy. Zamek Malborski olśniewał przepychem, zdumiewał bogactwem rozwiązań architektonicznych, oddziaływał swym ogromem. W 1457 roku w czasie wojny trzynastoletniej, zamek przejął król Kazimierz Jagiellończyk. Przez ponad trzy stulecia zamek pełnił ważne funkcje gospodarcze i polityczne, był arsenałem Rzeczypospolitej, rezydencją władców polskich i siedzibą starostów malborskich. Tu odbywały się zjazdy Stanów Prus Królewskich, działała Komisja Morska i czynna była mennica królewska. W czasie wojen polsko-szwedzkich zamek pełnił funkcję militarną, ale obecność stacjonujących wojsk niekorzystnie wpłynęła na budowlę.
Nie oszczędziły zamku również wojska saskie, napoleońskie i rosyjskie. Upadku tej wspanialej niegdyś budowli dopełniły wojska pruskie, które po I rozbiorze Polski przystosowały zamek na koszary, dewastując zabytkową architekturę. U schyłku XIX wieku przystąpiono do odbudowy i rekonstrukcji zamku. Prace te zostały przerwane w czasie II wojny światowej. W 1945 roku ogromnemu zniszczeniu uległa szczególnie wschodnia strona zamku z wieżą i kościołem. W 1959 roku pożar strawił dachy nad północnym i częścią zachodniego skrzydła Zamku Średniego. Od 1 stycznia 1961 roku opiekę nad zabytkowym zespołem przejęło powołane przez Ministerstwo Kultury i Sztuki Muzeum Zamkowe w Malborku.
Realizowany program odbudowy i konserwacji przywraca zamkowi dawny kształt i urok oraz należne mu miejsce wśród najcenniejszych zabytków gotyckiej architektury w Europie. Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 roku uznano Malbork-Zespół Zamku Krzyżackiego za pomnik Historii ze względu na wartości historyczne, przestrzenne, architektoniczne oraz wartości niematerialne, zespołu średniowiecznego warownego klasztoru rycerskiego i wysokiej klasy dzieła gotyckiej architektury, rzeźby i malarstwa. Turystom, odwiedzającym ten najpiękniejszy i największy ceglany zespół warowny, odsłania zamek tylko część wiedzy o sobie. O każdej porze dnia i roku ukazuje inne oblicze. W cegle, w najmniejszym nawet detalu architektonicznym ukryte jest piękno, które można dostrzec w półmroku jesiennych wieczorów i w blaskach letnich poranków.
Na XXI plenarnej sesji Komitetu Dziedzictwa światowego UNESCO w Neapolu w dniu 4 grudnia 1 997 roku Zamek w Malborku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa zgodnie z konwencją o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Stanowi to potwierdzenie wyjątkowej wartości malborskiego zamku, który zasługuje na szczególną ochronę dla dobra całej ludzkości.