Mierzeja Wiślana to piaszczysty wał wydmowy, który ciągnie się po stronie polskiej do granicy z Rosją wyznaczonej za Piaskami. Jej szerokość waha się od kilkuset metrów do 2,5 kilometra. Wał wydmowy tworzyły siły natury. Następujące pasma bardzo ładnie się wyróżniają.
Od strony morza - piękne, w wielu miejscach jeszcze bezludne piaszczyste plaże. Dalej dobrze widoczne wydmy białe, zbudowane przez wiatr z morskiego piachu. Na niej występuje niska, karłowata roślinność. Za nią wydma szara- główny wał, porośnięty w przeważającej mierze borem sosnowym. Dalej rozciągają się tereny nadzalewowe nazywane żuławskimi.
 

Na Mierzei wiele gatunków roślin, również tych objętych ochroną ścisłą i częściową. Odnotowano tu 242 gatunki ptaków z czego 107 to gatunki lęgowe. Bogactwo floty i fauny spotyknaje na tym piaszczystym lądzie zadecydowało o utworzeniu "Parku Krajobrazowego Mierzeja Wiślana" oraz rezerwatów "Kąty Rybackie"- z jedną z największych kolonii kormoranów, "Buki Mierzei Wiślanej" w którym wiek niektórych drzew oszacowany został na około 200 lat i "Mikołajkowe Wydmy" z wpisanym w nazwę mikołajkiem nadmorskim, którego według starej legendy Neptun obiecał przemienić w człowieka jeśli przez sto lat nikt nie zerwie ani jednej rośliny.
 

Po Polskiej stronie powierzchnia zalewu obejmuje 328 km2 . W części polskiej Zalew liczy 35 z 90 km całkowitej długości a szerokość dochodzi do 11 km.

W wodach Zalewu żyje 38 gatunków ryb słodkowodnych, dwuśrodowiskowych i morskich, w tym węgorz i sandacz. Akwen ten uznano za ostoję ptaków. Wody Zalewu są idealnym miejscem do lęgów dla wielu gatunków zagrożonych wyginięciem. Zalew i jego otoczenie są też miejscem odpoczynku i "stołowania się" wielu gatunków wędrownych. Na terenie zalewu utworzony został rezerwat ornitologiczny "Zatoka Elbląska". Stwierdzono tu obecność 222 gatunków ptaków, z czego 68 to gatunki gniazdujące w Zatoce. Cały obszar Zalewu Wiślanego wraz z otoczeniem wchodzi w system obszarów chronionych NATURA 2000.

 

Z uwagi na fakt, że Rosja zablokowała dla polskiej żeglugi istniejącą po swojej stronie jedyną na całej długości Mierzei Wiślanej Cieśninę Pilawską odżył w polskich głowach projekt przekopu na mierzei. Mocne stanowisko w tej sprawie zajęła Wojewódzka Rada Ochrony Przyrody w Gdańsku- sprzeciwiają się stanowczo jakiejkolwiek ingerencji w środowisko ukształtowanego przez wiatr i wodę piaszczystego wału. Naukowcy i ekolodzy alarmują, że przekop na Mierzei Wiślanej spowoduje zasolenie wód Zalewu Wiślanego, zniszczy wydmy i występującą na nich roślinność, będzie miał istotny wpływ na siedliska ptasie a cała Mierzeja przecież to obszar naturowy, ustanowiony po to by go skutecznie chronić. Przemysł usługowy i turystyczny jaki z będzie się rozwijał wokół przekopu spowoduje również zubożenie walorów krajobrazowych i zaburzenie naturalnych procesów tworzenia tego terenu które nadal trwają.